کد مطلب:125104 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:151
رهنمودها و سخنان حکمت آموز
با آنكه عصر آن حضرت مقارن قدرت كامل بنی امیه است و خفقان و آشوب در آن عصر به حدی بود كه مردم كمتر می توانستند با اهل بیت پیامبر تماس حاصل كنند و از آنان بهره های علمی ببرند، و نیز طبعا دشمنان كوشیده اند كه اثری از آن امام باقی نماند، از این رو می بینیم از امام حسن و امام حسین و امام سجاد علیهم السلام روایاتی بسیار اندك نقل شده با آنكه دوران امامت امام حسن و امام حسین هر كدام ده سال و امامت امام سجاد سی و پنج سال بوده است، در حالی كه میدان جعل و تحریف و دروغ برای افرادی مانند ابوهریره آن بازرگان حدیث، باز بود و احادیث ساختگی او كتابها را پر كرده است، ولی علی رغم همه ی محدودیتها، سخنان كوتاه و بلندی گاه به صورت خطبه و گاه پند و اندرز از حضرت امام مجتبی علیه السلام به جای مانده است و
[ صفحه 122]
در میان همین اندك سخنان، درسهای معارف، اخلاق، فقه، سیاست، اجتماع،تربیت و.... موج می زند و هر كدام رهنمایی دلسوز و آگاه، وچراغی روشن فراراه انسان است.
ما در این بخش چند سخن از امام مجتبی علیه السلام می آوریم و این دفتر را به پایان می بریم.
1 - معیار دوستی: فرزندم، با كسی دوستی مكن تا آنكه به خوبی رفت و آمد و ارتباطات او را بشناسی. و چون او را تجربه كردی و به دوستی او راضی شدی برادروار لغزشهای او را نادیده گیر و در مشكلات یاریش رسان.
2 - مشورت: هیچ قومی مشورت نكرد جز آنكه به راه صواب راه یافت.
3 - پستی روح: لئامت و پستی آن است كه قدر نعمت ندانی و سپاس آن نگزاری.
4 رضا: هر كه به حسن اختیار خدا اطمینان داشته باشد، هرگز آرزو نكند بر غیر حالی باشد كه خدا برای او خواسته است.
[ صفحه 123]
5 - ارتباط با مسجد: هركس پیوسته با مسجد در ارتباط باشد به یكی از این هشت چیز دست خواهد یافت: آیتی محكم، برادری سودمند، دانشی تازه، رحمتی قابل انتظار، سخنی كه او را به راه هدایت برد، یا از ضلالت بازدارد، ترك گناه از شرم، یا از ترس.
6 - جوانمردی: پرسیدند:جوانمردی چیست؟ فرمود: آن است كه آدمی بر دین خود بخل ورزد و آن را آسان از دست ندهد، به مالش رسیدگی كند، و حقوق دیگران را بپردازد.
7 - بهترین دل و دیده: بیناترین دیدگان آن است كه در خوبی نفوذ كند و خوبیها را ببیند، شنواترین گوشها آن است كه پند را بشنود و از آن سود برد، سالم ترین دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.
8 - چاپلوسی، دروغ، غیبت: مردی از او پند خواست، فرمود: هرگز مرا ستایش مكن، زیرا كه من به حال خود داناترم. هرگز به من دروغ مگو، زیرا رأی كسی به او دروغ
[ صفحه 124]
گفته اند اعتبار ندارد. هرگز نزد من از كسی غیبت مكن. [1] .
9 - تشویق به دانش: دانش خود را به دیگران بیاموز و دانش دیگران را فراگیر؛ در این صورت هم دانش خود را استوار داشته ای و هم آنچه را نمی دانستی آموخته ای.
10 - اسباب هلاكت: هلاكت مردم در سه چیز است: تكبر، حرص، حسد. تكبر نابودی دین است و موجب لعنت ابلیس شد. حرص دشمن جان است و موجب بیرون شدن آدم از بهشت گردید. حسد راهبر به سوی بدیهاست و سبب شد كه قابیل هابیل را كشت.
11 - توشه ی آخرت: ای آدمیزاده، از روزی كه از شكم مادر بیرون شدی در سرازیری عمر افتاده ای، پس از آنچه در دست داری برای آینده ات بهره گیر، زیرا مؤمن توشه می اندوزد و كافر پیوسته مصرف می كند؛ توشه اندوزید كه بهترین توشه تقواست. [2] .
[ صفحه 125]
12 - نماز: ای آدمیزاده، كیست مانند تو؟ كه خداوند موانع میان تو و خودش را برداشته، هر گاه خواهی به حضورش باریابی بی درنگ وضو می گیری و در برابر او می ایستی، میان تو و خودش حاجب و دربان ننهاده است، با او درد دل می كنی، اندوه و نیازت را به او می گویی، حوائج خود را از او می طلبی و از او در كارهایت یاری می جویی. [3] .
13 - صبر: همه ی نیكی ها در لحظه ای صبر است، كه آسایش همیشگی و سعادت فراوان را به دنبال دارد. [4] .
14 - بهترین زندگی: پرسیدند: زندگی چه كس از همه نیكوتر است؟ فرمود: آن كس كه مردم را در زندگی خود شریك سازد. پرسیدند: زندگی چه كس از همه بدتر است؟ فرمود: آن كس كه در زندگی او احدی نمی تواند خوب زندگی كند.
15 - نسل آینده: ای فرزندان من و برادرم، شما امروز كودكان این قومید و چیزی نمانده كه بزرگان قوم آینده شوید، پس دانش بیاموزید، و هر كه نمی تواند آن را حفظ یا روایت
[ صفحه 126]
كند آن را بنویسد و در خانه اش نگه دارد. [5] .
16 - چند اندرز: هر كه طالب عبادت است خود را برای آن پاكیزه می سازد. هر گاه مستحباب مانع انجام واجبات شوند آن را رها كنید. هر كه از دوری راه یاد كند توشه آماده می سازد. میان شما و قبول اندرز حجاب منش و خود بزرگ بینی فاصله است [6] .
17 - آخرین اندرزها: جنادة بن ابی امیه به عیادت امام رفت و پس از گفتگویی چند، از امام پند و اندرز خواست، امام پندهایی به او داد، از جمله فرمود:
استعد لسفرك، و حصل زادك قبل حلول أجلك...
«آماده ی سفر آخرت باش، و پیش از فرارسیدن مرگ توشه بردار. غم روز نیامده را بر روزی كه در آن هستی تحمیل مكن، و بدان كه هیچ گاه مالی را بیش از مصرف خود گرد نمی آوری جز آنكه برای دیگران می اندرزی. بدان كه در حلال دنیا حساب است و در حرام آن عقاب و در شبهات آن عتاب.. چنان برای دنیا بكوش كه گویی همیشه زنده خواهی
[ صفحه 127]
ماند، و چندان برای آخرت بكوش كه گویی فردا خواهی مرد...
اگر نیاز پیدا كردی كه با دیگران معاشرت كنی با كسی معاشرت كن كه تو را آبرو دهد، به هنگام خدمت حق تو را پاس دارد، اگر از او حاجت خواستی یاریت دهد، و سخن (راست و درست) تو را تصدیق كند...» [7] .
[ صفحه 122]
در میان همین اندك سخنان، درسهای معارف، اخلاق، فقه، سیاست، اجتماع،تربیت و.... موج می زند و هر كدام رهنمایی دلسوز و آگاه، وچراغی روشن فراراه انسان است.
ما در این بخش چند سخن از امام مجتبی علیه السلام می آوریم و این دفتر را به پایان می بریم.
1 - معیار دوستی: فرزندم، با كسی دوستی مكن تا آنكه به خوبی رفت و آمد و ارتباطات او را بشناسی. و چون او را تجربه كردی و به دوستی او راضی شدی برادروار لغزشهای او را نادیده گیر و در مشكلات یاریش رسان.
2 - مشورت: هیچ قومی مشورت نكرد جز آنكه به راه صواب راه یافت.
3 - پستی روح: لئامت و پستی آن است كه قدر نعمت ندانی و سپاس آن نگزاری.
4 رضا: هر كه به حسن اختیار خدا اطمینان داشته باشد، هرگز آرزو نكند بر غیر حالی باشد كه خدا برای او خواسته است.
[ صفحه 123]
5 - ارتباط با مسجد: هركس پیوسته با مسجد در ارتباط باشد به یكی از این هشت چیز دست خواهد یافت: آیتی محكم، برادری سودمند، دانشی تازه، رحمتی قابل انتظار، سخنی كه او را به راه هدایت برد، یا از ضلالت بازدارد، ترك گناه از شرم، یا از ترس.
6 - جوانمردی: پرسیدند:جوانمردی چیست؟ فرمود: آن است كه آدمی بر دین خود بخل ورزد و آن را آسان از دست ندهد، به مالش رسیدگی كند، و حقوق دیگران را بپردازد.
7 - بهترین دل و دیده: بیناترین دیدگان آن است كه در خوبی نفوذ كند و خوبیها را ببیند، شنواترین گوشها آن است كه پند را بشنود و از آن سود برد، سالم ترین دلها آن است كه از شك و شبهه پاك باشد.
8 - چاپلوسی، دروغ، غیبت: مردی از او پند خواست، فرمود: هرگز مرا ستایش مكن، زیرا كه من به حال خود داناترم. هرگز به من دروغ مگو، زیرا رأی كسی به او دروغ
[ صفحه 124]
گفته اند اعتبار ندارد. هرگز نزد من از كسی غیبت مكن. [1] .
9 - تشویق به دانش: دانش خود را به دیگران بیاموز و دانش دیگران را فراگیر؛ در این صورت هم دانش خود را استوار داشته ای و هم آنچه را نمی دانستی آموخته ای.
10 - اسباب هلاكت: هلاكت مردم در سه چیز است: تكبر، حرص، حسد. تكبر نابودی دین است و موجب لعنت ابلیس شد. حرص دشمن جان است و موجب بیرون شدن آدم از بهشت گردید. حسد راهبر به سوی بدیهاست و سبب شد كه قابیل هابیل را كشت.
11 - توشه ی آخرت: ای آدمیزاده، از روزی كه از شكم مادر بیرون شدی در سرازیری عمر افتاده ای، پس از آنچه در دست داری برای آینده ات بهره گیر، زیرا مؤمن توشه می اندوزد و كافر پیوسته مصرف می كند؛ توشه اندوزید كه بهترین توشه تقواست. [2] .
[ صفحه 125]
12 - نماز: ای آدمیزاده، كیست مانند تو؟ كه خداوند موانع میان تو و خودش را برداشته، هر گاه خواهی به حضورش باریابی بی درنگ وضو می گیری و در برابر او می ایستی، میان تو و خودش حاجب و دربان ننهاده است، با او درد دل می كنی، اندوه و نیازت را به او می گویی، حوائج خود را از او می طلبی و از او در كارهایت یاری می جویی. [3] .
13 - صبر: همه ی نیكی ها در لحظه ای صبر است، كه آسایش همیشگی و سعادت فراوان را به دنبال دارد. [4] .
14 - بهترین زندگی: پرسیدند: زندگی چه كس از همه نیكوتر است؟ فرمود: آن كس كه مردم را در زندگی خود شریك سازد. پرسیدند: زندگی چه كس از همه بدتر است؟ فرمود: آن كس كه در زندگی او احدی نمی تواند خوب زندگی كند.
15 - نسل آینده: ای فرزندان من و برادرم، شما امروز كودكان این قومید و چیزی نمانده كه بزرگان قوم آینده شوید، پس دانش بیاموزید، و هر كه نمی تواند آن را حفظ یا روایت
[ صفحه 126]
كند آن را بنویسد و در خانه اش نگه دارد. [5] .
16 - چند اندرز: هر كه طالب عبادت است خود را برای آن پاكیزه می سازد. هر گاه مستحباب مانع انجام واجبات شوند آن را رها كنید. هر كه از دوری راه یاد كند توشه آماده می سازد. میان شما و قبول اندرز حجاب منش و خود بزرگ بینی فاصله است [6] .
17 - آخرین اندرزها: جنادة بن ابی امیه به عیادت امام رفت و پس از گفتگویی چند، از امام پند و اندرز خواست، امام پندهایی به او داد، از جمله فرمود:
استعد لسفرك، و حصل زادك قبل حلول أجلك...
«آماده ی سفر آخرت باش، و پیش از فرارسیدن مرگ توشه بردار. غم روز نیامده را بر روزی كه در آن هستی تحمیل مكن، و بدان كه هیچ گاه مالی را بیش از مصرف خود گرد نمی آوری جز آنكه برای دیگران می اندرزی. بدان كه در حلال دنیا حساب است و در حرام آن عقاب و در شبهات آن عتاب.. چنان برای دنیا بكوش كه گویی همیشه زنده خواهی
[ صفحه 127]
ماند، و چندان برای آخرت بكوش كه گویی فردا خواهی مرد...
اگر نیاز پیدا كردی كه با دیگران معاشرت كنی با كسی معاشرت كن كه تو را آبرو دهد، به هنگام خدمت حق تو را پاس دارد، اگر از او حاجت خواستی یاریت دهد، و سخن (راست و درست) تو را تصدیق كند...» [7] .
[1] تحف العقول : 236 - 233.
[2] بحارالانوار 111:78 و 116.
[3] كلمة الامام الحسن عليه السلام : 41 به نقل از ارشاد القلوب : 79.
[4] كلمة الامام الحسن : 244.
[5] تاريخ يعقوبي 226:2 و 227.
[6] تحف العقول : 236.
[7] بحارالانوار 138:44-140، سخنان ديگري از آن حضرت در مسائل گوناگون انساني وجود دارد كه اين دفتر را گنجايش آنها نيست. هر كه خواهان است به كتب مزبور مراجعه نمايد.